کد مطلب:302710 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:271
اهمیت ذوی القربی
ذوی القربی
سنّت بعنوان مبیّن كتاب آسمانی در مواقع حساس دینی و اخلاقی و اجتماعی راز و رمز اشارات كتاب را گشوده و فهم آیات را برای اهل آن آسان می گرداند.
ذوی القربی در آیه ی (وآت ذالقربی حقه) [1] و یا در آیه ی مودت: (قل لا اسالكم علیه اجرا الا الموده فی القربی) [2] .
نشانی روشن و رهنمودی از هدایت وحی است تا (اقیموا الوزن بالقسط) را متجلی، و آهنگ نابجای شرك و نفاق را مردود و (لاتخسروا المیزان) را اعلان گرداند.
سنت شریف نبوی با اشاره ی ظریف و دقیق خود، سر منزل مقصود را به طالبان حق می آموزد، خانه ی زهرا و علی را بعنوان صاحبان حق مشخص می گرداند، خانه ای كه پیامبر خاتم بر آستانه ی آن متواضعانه می ایستاد و بر اهل آن سلام میداد، درس هدایت و بندگی خدا را به امت خویش تعلیم می فرمود.
پس از نزول آیه ی مباركه ی (وآت ذی القربی حقه) [3] حضرت از جبرئیل توضیح بیشتر طلب و او هم از جانب پروردگار فرمان اعطای فدك را به آن حضرت ابلاغ می نماید، كه آن حضرت نیز فدك را و تمامی
اختیارات مربوطه را به او عطا می فرماید.
مفسرین و رواه حدیث، روایت اعطائی فدك را به صدیقه ی طاهره چنین روایت نموده اند:
سیوطی در درّ المنثور:
أخرج البزار و أبو یعلی و ابن أبی حاتم وابن مردویه عن أبی سعید الخدری قال: لما نزلت هذه الایه «وآت ذا القربی حقه» اقطع رسول الله فاطمه فدكا. [4] .
هنگامی كه آیه ی مباركه نازل گردید پیامبر فدك را به فاطمه اختصاص داده، و ملك او گردانید.
و امین الاسلام طبرسی نیز در كتاب مجمع البیان بسند خود از حافظ حسكانی روایت می كند:
لمّا نزل قوله: «وآت ذاالقربی حقه» أعطی رسول الله فاطمه فدكا. [5] .
و در نقل دیگر:
صارت فدك ملكا لرسول الله بنص القرآن الكریم: (ما أفاء الله علی رسوله منهم فما أوجفتم علیه من خیل و لا ركاب ولكن الله یسلط رسله علی من یشاء و الله علی كلّ شی ء قدیر)، فكان یتصرف فی فدك حسبما یشا الی أن نزل: (وآت ذاالقربی حقه) فاستوضح رسول الله من جبرائیل مراد الایه؟ فقال له: اعط فاطمه فدكا لتكون بلغه لها و لإولادها و ذلك عوض ما بذلته امها خدیجه من اموال و جهود فی سبیل الاسلام.
فدعا النبی صلی الله علیه و آله فاطمه و اعطاها فدكا وانتهت بهذا ملكیه النبی صلی الله علیه و آله لفدك و صارت ملكاً للزهرا، تتصرف فیها تصرف المالك بملكه.
و بقی الأمر هكذا حتی توفی النبی صلی الله علیه و آله و استولی أبوبكر علی الخلافه فوضع الید علی فدك و انتزعها من ید زهرا فابتدأ النزاع بینها و بینه فطالبته بفدك علی أنها نحله و عطیه من أبیها... [6] .
توضیح این عبارت این است كه پس از نزول آیه ی مباركه ی: (وآت ذاالقربی حقه) حضرت بدستور پروردگار فدك را به فاطمه بخشید، فدك از ملك پیامبر خارج و داخل در ملك زهرا گردید تا برای او و فرزندان او بوده باشد، كه این عطا عوض أموال خدیجه باشد كه در صدر اسلام در اختیار حضرت گذارده تا در راه اسلام صرف گردد، پس فدك رسماً ملك زهرا گردید، و در آن تصرف مالكانه می نمود تا اینكه حضرت از دنیا رفتند و زمام امر بدست ابی بكر رسید، و او تا بقدرت رسید عاملین فدك را كه از طرف صدیقه ی طاهره در فدك مشغول بكار بودند بیرون نموده و آنرا بتصرف خود درآورد، كه به منازعه ی بین فاطمه و ابی بكر منتهی گردید، كه جریان آن مفصلاً در كتابهای فراوان توضیح و شرح داده شده است. [7] .
و اما آیه ی مودّت كه مزد رسالت پیامبر در آن مشخص گردیده، اتمام حجتی از ناحیه ی پروردگار بر تمامی خلائق می باشد، هنگامی كه از او می پرسند: یا رسول الله نزدیكانی كه مودّت آنها مورد تأكید قرار گرفته است چه كسانی می باشند؟
بیان می فرماید: علی و فاطمه و دو فرزند آنان حسن و حسین صلوات الله علیهم.
1- اخرج الطبرانی بسنده عن ابن عباس، انه قال: لمّا نزلت: (قل لا اسالكم علیه اجرا الا الموده فی القربی) قالوا: یا رسول الله، و من قرابتك هؤلاء الذین وجبت علینا مودّتهم؟ قال: علی و فاطمه وابناهما. [8] .
2- وأخرج الحاكم بسنده عن علی بن الحسین انه قال: «خطب الحسن بن علی حین قتل علی، فحمد الله وأثنی علیه ثم قال: لقد قبض فی هذه اللیله رجل لا یسبقه الأولون بعمل و لایدركه الاخرون، وقد كان رسول الله صلی الله علیه و آله یعطیه رایته فیقاتل و جبرئیل عن یمینه و میكائیل عن یساره، فما یرجع حتّی یفتح الله علیه، و ما ترك علی اهل الارض صفراء و لابیضاء، إلّا سبع مائه درهم فضلت من عطایاه أراد ان یبتاع بها خادما لأهله... ثم قال: أیها الناس! من عرفنی فقد عرفنی، و من لم یعرفنی فانا الحسن بن علی، وأنا ابن النبی، وأنا ابن الوصی، وأنا ابن البشیر، وأنا ابن النذیر، وأنا ابن الداعی إلی الله باذنه، وأنا ابن السراج المنیر، وأنا بن اهل البیت الذی أذهب الله عنهم الرجس و طهرهم
تطهیراً، وأنا من اهل البیت الذی افترض الله مودّتهم علی كلّ مسلم، فقال تبارك و تعالی لنبیّه صلی الله علیه و آله: (قُل لا اسالكم علیه اجرا إلا الموده فی القربی و من یقترف حسنه نزد له فیها حسنا) [9] فاقتراف الحسنه مودّتنا أهل البیت» [10] .
3- و قال الحضرمی فی رشفه الصادی: صح عنه صلی الله علیه و آله: «ان الله اوصانی بذوی القربی». [11] .
و ترجمه ی این روایات بدین قرار است:
1- طبرانی كه از اعاظم علمای اهل حدیث می باشد روایت می كند: هنگامی كه آیه ی شریفه «مودّت» نازل گردید از آن حضرت پرسیدند كه ذوی القربی چه كسانی می باشند؟
حضرت در جواب فرمود: ذوی القربی علی و فاطمه و حسن و حسین می باشند.
2- و حاكم نیشابوری نیز روایت می كند كه حسن بن علی علیه السلام بعد از آنكه پدرش علی بن ابی طالب به شهادت رسید برای مردم خطبه خواند، و در آن پس از حمد و ثنای پروردگار فرمود: ای مردم: در این شب كسی از دنیا رفته است كه روزگار همانند او را در میان گذشته گان و در میان آیندگان نخواهند دید، او كسی بود كه پیامبر
خدا پرچم فتح و ظفر را بدست او می داد، و او را ملائكه مقرب پروردگار از چپ راست حراست می نمودند، و او برنمی گشت مگر آنكه فاتح میدان بود.
از اموال دنیا چیزی بجای نگذاشت مگر هفتصد درهم كه آنهم قصد داشت برای اهل بیت خویش خدمتكاری خریداری نماید،...
سپس فرمود ای مردم هر كس مرا نمی شناسد بداند، كه من حسن بن علی فرزند پیامبر خدا می باشم، فرزند وصی رسول بشیر و نذیر، من از اهل بیتی می باشم كه خداوند رجس و ناپاكی را از آنها دور نمود (آیه ی تطهیر)، من از اهل بیتی می باشم كه خداوند در قرآن مودّت آنها را واجب گردانیده (آیه ی مودّت)، و فرموده است هر كس كه بخواهد به حسنه ای رسیده باشد باید از طریق مودّت و محبت ما بدان نائل گردد.
[1] الاسراء: 29- الروم:37.
[2] الشوري:22.
[3] الاسراء:26.
[4] درالمنثور 177:4، ميزان الاعتدال 228:2، كنزالعمال 158:2.
[5] مجمع البيان 411:3.
[6] دلائل الصدق 68:3.
[7] براي اطلاع از اين داستان غم انگيز و سراسر درس به كتاب «رمز حديث فدك» مراجعه گردد.
[8] المعجم الكبير 47:3 رقم 264، 351:11 رقم 12259.
[9] الشوري:22.
[10] المستدرك علي الصحيحين 172:2، المعجم الاوسط 88:3 رقم 2176، مسند أحمد 199:1 رقم 1721- 1722.
[11] رسفه الصادي:149.